Een meer waarin de zon en omliggende bergen fraai weerspiegelen. Een hospice met een prachtige barokke kerk. Een steenbok als een koning op de rots. Herinneringen aan de tijd van Napoleon. Schitterende vergezichten en een kleurrijke bloemenpracht.
Kaasfondue en polenta op de menukaart. De Col du Grand Saint-Bernard staat garant voor all-in wandelgenot.
Tjerry op de top van de Col du Grand Saint-Bernard
Natuur-, cultuur-, culinaire en historische verhalen, ik teken ze in twee dagen tijd allemaal op. De top van de Col du Grand Saint-Bernard is 2.473 meter hoog en vormt een grensovergang tussen Zwitserland en Italië. Ik verblijf in Auberge de l’Hospice, een eenvoudig en gastvrij hotel, en restaurant, net aan de Zwitserse kant van de grens op de top van de col. Honderd meter verderop begeef je je op Italiaans grondgebied. En ook Frankrijk is dichtbij.
Napoleon
Het verhaal wil dat Hannibal met zijn olifanten hier de grens van Zwitserland met Italië overstak, maar daar worden vraagtekens bij geplaatst. Zeker is wel dat Napoleon in 1800 de Alpen via de top van de Grand Saint-Bernard overstak. Aan Italiaanse zijde staat op de top ter herinnering een beeld van de Franse generaal te paard. Napoleon had de leiding genomen van een leger dat in Italië de Oostenrijkers moest terugdringen naar hun eigen land. Maar liefst 40.000 soldaten en 5.000 paarden had Napoleon bij deze missie tot zijn beschikking.
Beeld van Napoleon te paard
Een historische plek dus, de top van de Col du Grand Saint-Bernard. Niet alleen door Napoleon. Zo is Auberge de l’Hospice via een sluis over de weg verbonden met het Hospice du Grand Saint-Bernard. Het hospice aan de overzijde is in 1045 opgericht door St. Bernard de Menthon, als rustplek voor reizigers die door ‘de zware en gevaarlijke Alpen’ trokken. Bijna duizend jaar heeft de gemeenschap van de Kanunniken hier gewoond.
Barokke kerk
In het hospice tref je een prachtige barokke kerk aan, met indrukwekkende houtwerken en fresco’s. Nergens anders in Europa vind je op zo’n grote hoogte een kerk. Momenteel biedt het hospice vooral onderdak aan mensen, jong en oud, die een trip maken met als hoofddoel na te denken over het leven.
Barokke kerk in hospice op top van Grand Saint-Bernard
Op de muren van het hospice zie je dan ook meerdere inspirerende spreuken, zoals eentje van Deense afkomst: de weg die je met een vriend aflegt is nooit lang. Twee dagen Col du Grand Saint-Bernard leert mij bovendien dat de weg die je hier aflegt ook nooit saai is. Tref je op de top volop historie en cultuur aan, Auberge de l’Hospice is boven alles een perfecte uitvalsbasis voor prachtige wandelingen.
Adembenemende vergezichten
Zoals een tocht naar Fenêtre de Ferret en Lac de Fenêtre. De bergwandeling daagt je uit, heen en terug zo’n vijf uur. De rotsachtige en soms ook steile paden verlangen een goede conditie. Ondanks dat het al ver in juli is, is het af en toe extra oppassen geblazen als gevolg van sneeuwresten. Het is op meerdere plekken glibberig, en soms is het zoeken naar waar het pad vervolgt. En dan weer moet je het snelstromende smeltwater oversteken, stappend van de ene naar de andere gladde steen.
Sneeuwresten onderweg naar Fenêtre de Ferret
Maar alle inspanningen lonen (in alle rust) dubbel en dwars. Op zo’n 2.600 á 2.700 meter hoogte is het uitzicht op het meer absoluut prachtig en adembenemend zijn de vergezichten, met onder meer het Mont Blanc-massief in beeld.
Alpenmarmotten
Om me heen bewegen zich met regelmaat alpenmarmotten. Een paar weetjes, die ik uit nieuwsgierigheid heb opgezocht na de zoveelste keer dat ik ze aantref tijdens het rondtrekken door de bergen. Het zijn knaagdieren uit de familie van de eekhoorns. Het geslacht marmota bestaat uit vijftien soorten waarvan er slechts één in Europa voorkomt en dat is dus de alpenmarmot. Hoewel de naam anders doet vermoeden komen ze niet alleen in de Alpen voor, maar bijvoorbeeld ook volop in de Dolomieten. Ze leven tussen de 800 en 3.000 meter hoogte, bij voorkeur op zuidelijke hellingen met volop rotsen. Zoals hier dus.
Marmotten leven met strakke, sociale structuren. Een territorium heeft één burcht waarin één familie woont, die maximaal vijftien leden telt. Er is altijd een dominant paartje aanwezig. Met bewoners van andere burchten zijn er volop contacten. Bijvoorbeeld op het vlak van voortplanting, zo wijst onderzoek uit. Het dominante vrouwtje trekt er zo nu en dan op uit. Wat blijkt namelijk: slechts 86 procent van de zwangerschappen is (enkel) van het dominante mannetje. Ja, ook dat is wandelpraat …
Gems op stenen muur langs de weg
Gemzen en steenbok
Wat de trip naar Fenêtre de Ferret helemaal tot een feest maakt is het spotten van meerdere gemzen, en hoog op een rots, als een koning uitkijkend over het dal, een steenbok. Indrukwekkend. De volgende dag tref ik in alle vroegte overigens op een halve kilometer van mijn hotel ook meerdere gemzen aan, grazend op een helling langs de weg. Eentje ‘poseert’ zelfs op een stenen muurtje, nog geen vijftig meter van me vandaan.
Enorme bloemenpracht
Ik ben op dat moment op weg naar Saint-Rhémy, aan de Italiaanse zijde van de Col du Grand Saint-Bernard, voor een wandeling naar Prailles Sup. Eerder, onderweg tijdens de beklimming van de col op de racefiets, had ik deze route opgemerkt, aangegeven op de bekende geelzwarte richtingwijzers. Een stuk lager gelegen dan Fenêtre, en een stuk makkelijker begaanbaar, bracht de wandeling vooral een enorme bloemenpracht.
Bloemenpracht
Echt geweldig. De berm stond op diverse plekken volop in bloei. Van paarse alpenklokjes en wilgenroosjes tot rode, witte en blauwe anemonen, en van witte en gele gentianen tot madeliefjes. Schitterend. En niet alleen ik genoot er met volle teugen van, ook voor tal van vlinders (en veel andere insecten) was het een paradijs.
Nog meer bloemenpracht
Legendarische honden
Een paradijs, dat is de top van de Col du Grand Saint-Bernard zeker ook voor de liefhebber van sint-bernardshonden. De grote logge beesten zijn onlosmakelijk verbonden aan deze berg sinds het einde van de zeventiende eeuw. In de souvenirshops op de top tref je bakken en rekken vol aan pluchen exemplaren aan, van sleutelhangerformaat tot levensgroot.
Tijdens het wandelen ontmoet ik een man en een vrouw, gestoken in een opvallende rode jas en met ieder een sint-bernardshond aan de lijn. Ze zijn vrijwilligers van de Barry Foundation, aan wie het fokken van het bijzondere sint-bernard hospice-honden anno nu is toevertrouwd. Het doel is het ras met zijn eeuwenoude geschiedenis op de plaats van herkomst te behouden.
Bernardshonden, onlosmakelijk verbonden met de Grand Saint-Bernard
Met trots vertellen ze over de rol van deze honden in vroegere tijden: het vormen van een spoor in de sneeuw en het vrijhouden van wegen. Maar de zintuigen van de sint-bernardshonden waren ook perfect voor het vinden van mensen die zoek waren in de bergen, al dan niet ondergesneeuwd of het slachtoffer van een lawine. Sinds de inzet van helicopters worden hiervoor andere, minder zware honden gebruikt. De legendarische sint-bernards verblijven inmiddels alleen in de zomer op de pas om aan de toeristische vraag te voldoen. Je kunt een wandeling boeken met sint-bernardshonden. Er is zelfs een speciaal museum aan de achterzijde van mijn hotel.
Specialiteit van de keuken
Alle verhalen en ervaringen op de Grand Saint-Bernard maken hongerig. Geen probleem, zowel aan Zwitserse als aan Italiaanse kant staan een paar restaurantjes. Als vanzelfsprekend kies ik de ene dag aan Zwitserse zijde voor een kaasfondue, waarvan de kaas afkomstig is van een kaasmakerij uit het naburige Liddes. De volgende dag, aan de andere zijde van de grens, wordt het polenta (met saucijzenworstjes), een specialiteit uit de Italiaanse keuken.
Polenta is een traditioneel Noord-Italiaans gerecht van gemalen graan. Het kan geserveerd worden als pap of puree. Vroeger werd polenta gemaakt van verschillende graansoorten, zo lees ik in een toelichting op de kaart, maar nadat vanuit Zuid-Amerika mais in Italië was geïntroduceerd kwam daar griesmeel van mais voor in de plaats.
Het bestellen van de kaasfondue, maar zeker ook van de polenta, is puur om ook op culinair vlak de omgeving waarin je vertoeft te proeven. In letterlijke zin in dit geval dus. Echt smaakvol vind ik noch de kaasfondue noch de polenta. Maar de gerechten mogen naar mijn mening in de totaalbeleving van de Col du Grand Saint-Bernard niet ontbreken.
Het meer op de top van de Grand Saint-Bernard
Vijf sterren
Ik had het in het begin van deze wandelpraat immers niet voor niets over all-in wandelgenot, met een grote diversiteit aan verhalen en ervaringen. Natuur, historie, cultuur én de specialiteiten uit de lokale keuken komen samen in dit Italiaans-Zwitsers grensgebied. Michelin slaat deze plek bij het uitdelen van sterren ongetwijfeld over, maar ik ken het maximale aantal toe op de schaal van vijf. Het smaakt naar volle tevredenheid. De Col du Grand Saint-Bernard is voor mij als wandelliefhebber met hart voor de bergen gewoon écht top!