Kunt Jód, zo heet het café in Eygelshoven waar mijn vriendin Danielle en ik even rustig een kop koffie drinken voordat we van start gaan voor de Dutch Mountain Trail. De enthousiaste eigenaar informeert op deze frisse herfstdag naar onze plannen, kijkend naar de rugzakken met tent.
De Dutch Mountain Trail dus. En: we zijn heel benieuwd naar wat de wandeldagen ons brengen. Kunt Jód, zo verzekert hij vervolgens. Kunt Jód? Komt goed! En ja, meer dan goed zelfs.
Zeker meer dan goed. Danielle en ik ervaren de Dutch Mountain Trail (DMT) als een schitterende totaalbelevenis. De met regelmaat opduikende marketingkreet ‘Beleef Zuid-Limburg’ krijgt meer inhoud dan vooraf gedacht. Op velerlei vlak. De gesprekken onderweg, de historische punten, de prachtige natuur en de vele panorama’s, het culturele erfgoed, de lokale (én internationale) lekkernijen, het is een hele rij en mix aan ervaringen die (in ons geval) zeven wandeldagen lang aanhoudt.
Seven Summits
De DMT is een wandeltocht met een netto lengte van totaal 101 kilometer, met de start in Eygelshoven (net boven Kerkrade) en de finish bij het centraal station in Maastricht. De route loopt deels door Duitsland en België en verbindt de zogeheten Seven Summits met elkaar: de Wilhelminaberg, Schneeberg, Eyserbos, Gulperberg, Hakkenberg, Kattenroth en d’n Observant.
De DMT biedt je de ene na de andere prachtige vergezicht
Het zijn stuk voor stuk pittige heuvels, soms heel steil, afhankelijk van het weer her en der ook glibberig en door de ondergrond met stenen, rotsen, kuilen en boomstronken en -wortels het hele jaar niet overal even goed begaanbaar. In sommige verhalen die ik vooraf lees wordt de DMT een echte uitdaging genoemd. Ik houd het liever op mijn eerdere typering: een schitterende totaalbelevenis. Voor de wandelaar die conditioneel en fysiek prima in orde is, is de ruige tocht door het Zuid-Limburgse, Duitse en Belgische land goed te doen.
Goede routebeschrijving
Je kunt zelf bepalen in hoeveel dagen je de 101 kilometer opdeelt. In de gids Dutch Mountain Trail (te bestellen via de website van DMT) staat een opzet van vier dagen. Met een hond, een beagle die Cooper heet en een ‘dagbegrenzer’ heeft van zo’n 20 kilometer, kiezen wij voor zeven etappes. Uiteindelijk komen we op 124 kilometer in totaal uit. De overnachtingsadressen liggen niet direct aan de route en we missen af en toe een afslag. Overigens goed om te weten: de DMT is niet uitgepijld. Je moet aan de wandel met GPS of, zoals wij, met een goede routebeschrijving. Die is eenvoudig te downloaden op de site van de DMT en staat ook in het hiervoor genoemde gidsje.
Een genietmomentje in het bos
Historische momenten
Een schitterende totaalbelevenis, zo vat ik de DMT dus het liefst in een paar woorden samen. Waaronder diverse historische momenten. Meteen al in Kerkrade en omgeving word je mee teruggenomen in de tijd van de Limburgse mijnen. Op weg naar ons eerste overnachtingsadres, een plek die we hebben gevonden via de stichting Vrienden op de Fiets, zien we meerdere monumenten ter nagedachtenis van tijdens hun werk overleden mijnwerkers.
Later tijdens onze tocht lopen we bijna letterlijk tegen herinneringen aan van de Tweede Wereldoorlog: de restanten van de zogeheten Siegfriedlinie. Deze restanten zijn rijen van driehoekige stenen blokken. Ze maakten deel uit van de in de jaren dertig - door het Duitsland van Hitler - gebouwde verdedigingslinie. De zeshonderd kilometer lange grensversterking bestond behalve uit genoemde stenen obstakels ook uit tal van bunkers en muren. Na de bouw was Duitsland vanuit het westen zo goed als ondoordringbaar en had Hitler zijn handen vrij om op te rukken naar Rusland.
Ook de koeien hebben het naar hun zin in Limburg
Hoe we ook genieten van de prachtige omgeving, op plekken als deze gaan de gedachten intensief terug naar de wreedheden die in eerdere tijden hier hebben plaatsgevonden. Van het uitbuiten van mijnwerkers op onmenselijke wijze tot alle soldaten (en burgers) die de dood vonden. Kijkend naar actuele gebeurtenissen in onze huidige wereld, kunnen Danielle en ik tijdens een moment van bezinning niets anders dan vaststellen dat het herinneringen zijn aan gebeurtenissen die tot op de dag van vandaag wereldwijd plaatsvinden. Bouwvakkers die het slachtoffer worden van ongeoorloofde bouwpraktijken in aanloop naar een WK voetbal. De strijd in Israël en de oorlog in Oekraïne die dagelijks duizenden (jonge) soldaten en burgers het leven kost. De geschiedenis herhaalt zich.
Wroetsporen zwijnen
Wat zich ook herhaalt, en dat geeft enkel prettige gedachten, is de pracht van de natuur. Na bijna elke bocht is wel raak. Overal op de route is het genieten van wat flora en fauna bieden in het Zuid-Limburgse heuvelland. Gevarieerde bossen, de beken en hun dalen en oevers (Geul en Gulp!), de karakteristieke heggen en hagen, watervalletjes, weide- en heidevelden, en zo kan ik nog wel even doorgaan. De vele informatieborden langs de route geven je volop interessante feiten, cijfers en weetjes, onder meer over diverse planten en bomen en over dieren als de steenuil, de hazelmuizen, salamanders en dassen.
Volop holen van dassen onderweg
Holen van dassen zien we onderweg volop; de das zelf houdt zich overdag schuil. In ieder geval voor ons. De wilde zwijnen waarvan we aan een bosrand hele verse wroetsporen waarnemen, laten zich ook niet zien. Wel krijgen we een ree in het vizier, zoals dagelijks buizerds en sperwers. Elke keer weer prachtig om te zien hoe ze ‘zweven’ in de lucht, op jacht naar hun dagelijkse kost.
Dagjestoeristen
Even wanen we ons tijdens de DMT dagjestoeristen. Het is herfstvakantie tijdens onze trip, maar dat merken we eigenlijk enkel op de top van de Vaalserberg, met direct het drielandenpunt in de buurt. De Vaalserberg is met 322 meter de hoogste heuvel van ons land, maar behoort ‘bewust’ niet tot de benoemde Summits. De initiatiefnemer van de DMT, het Dutch Mountain Film Festival, vindt in 2020 het toeristische gehalte van de Vaalserberg niet passen als een van de toppunten in de route. Snel door is het advies, dat ook wij ter harte nemen.
Overal onderweg kapellen en kruisbeelden, tot in de bomen toe…
Cultuurkatholieken
De meest kenmerkende cultuuruitingen langs de route van de DMT zijn toch wel de kapellen en kruisbeelden. Je struikelt er bijna over. Dat Zuid-Limburg een rijke roomse historie heeft, dat wordt wel duidelijk. Maar ook de Limburgers zijn anno 2023 in grote mate ontkerkelijkt. Een restauranthouder in Vijlen, ik schat een veertiger, geeft aan dat zijn en de jongere generaties niet meer in de kerk te vinden zijn.
Hoewel, een aantal keren per jaar toch wel, zo vult hij aan. De Vijlenaar is zoals velen in zijn provincie tegenwoordig een ‘cultuurkatholiek’. Het geloof in de katholieke leer is zo goed als verdwenen, maar deelname aan allerlei katholieke tradities leeft nog volop. De schutterij en de jaarlijkse processie zijn daarvan voorbeelden, meerdere onderdelen van het carnavalsfeest natuurlijk ook. Bijbehorende kerkbezoeken mogen op die momenten de pret niet drukken.
Genieten van het typisch Limburgs landschap...
Gastvrijheid en lekker eten
Het geanimeerde gesprek met de horecaman vindt plaats in zijn restaurant (inclusief hotel) dat Vijlerhof heet. Danielle en ik kunnen het adres aanbevelen, waarbij ‘lekker en goed eten’ en ‘gastvrijheid’ de trefwoorden zijn. En voor de bierliefhebber: kies in het Vijlerhof voor een Justinianus. Overigens heb ik van meerdere speciale bieren genoten tijdens de DMT. En we hebben beiden volop gesmuld van lekkere vlaaien, niet verrassend natuurlijk in het Limburgse land. Een vlaaitip: direct aan de route ligt Hoeve Winselerhof (Landgraaf). De vlaai in combinatie met de omgeving en ambiance, plus de koffie, maakt het opgeteld en wel tot: zeker doen!
Langs of in de nabijheid van de route tref je volop restaurants aan met gastvrijheid en lekker eten als uithangbord. Topnoteringen op onze lijst hebben naast Vijlerhof en Hoeve Winselerhof ook K-Kanne (lekker bedje na drie koude nachten in de tent en heerlijk ontbijten!) en Dante, een pizzeria in Kanne. Met ‘een pizzeria’ doe ik Dante tekort. De pizza’s zijn niet alledaags van samenstelling en verrukkelijk bereid. Ook de bodem. Dante wordt gerund door een jong stel, waarvan de man een Hagenees van Iranese afkomst is en de vrouw geboren en getogen is in Sittard. Net over de Belgische grens geven ze op passievolle wijze inhoud aan een droom, dat proef je aan alles.
Geen dassen en wilde zwijnen in het vizier, wel een ree!
Steeds meer wijnboeren
Ik heb ze niet geteld, maar langs de DMT-route liggen zeker tussen de vijf en tien wijngaarden. We gaan onder andere voorbij aan Wijndomein Sint-Martinus en de Wittemer Wijngaard. Ons land telt overigens steeds meer wijnboeren. Het zijn er in totaal zo’n tweehonderd en dat is bijna het dubbele in vergelijking met vijf jaar geleden. Na koploper Gelderland met 47 producenten is Limburg een sterke nummer twee. In het Limburgse zijn momenteel 42 wijnbouwbedrijven. De zuidelijke ligging, de hellingen en de kalkgrond spelen Limburg op wijnbouwgebied in de kaart. Een wijntje van plaatselijke makelij is aan te bevelen, zo verzekert Danielle. Ik neem het graag voor waarheid aan, maar laat mijn keuze desondanks gaan naar de kaart met speciale bieren, al dan niet plaatselijk gebrouwen.
Het ENCI-terrein brengt nu natuur en historie samen
ENCI-terrein en Sint-Pietersberg
Vooraf aan mijn culinaire en ‘vinologe’ wandelpraat sprak ik over een aantal historische facetten en daarna over de prachtige natuur. Op het eind van de DMT komen historie en natuur samen. Op en rondom de Sint-Pietersberg en het ENCI-terrein trekt de geschiedenis van de mergelwinning aan je voorbij en krijgen bomen, planten en dieren steeds intensiever en diverser hun plek. De laatste Summit, d’n Observant, is daarvan ook een mooi bewijs. Deze top is ontstaan toen ENCI hier de zogeheten dekgrond stortte die boven de mergelgroeve lag. Het hoogste punt van d’n Observant steekt zo’n zestig meter boven het plateau van de Sint-Pietersberg uit. De flora en fauna krijgen er alle ruimte, én daarnaast biedt de top prachtige panorama’s, waaronder een fraaie blik op eindpunt Maastricht.
De infoborden op het ENCI-terrein maken duidelijk dat in de komende jaren op deze plek niet alleen historie en natuur samengaan, er komen een paar ‘partners’ bij. Het Plan van Transformatie voor het ENCI-gebied draait op volle toeren. Het is een initiatief van ENCI, Natuurmonumenten, Provincie Limburg, gemeente Maastricht en Stichting Sint-Pietersberg Adembenemend. Naast doelstellingen op het vlak van historie en natuur zijn er ook sterke ambities op het terrein van recreatie en het realiseren van een bedrijvenpark met centraal ‘groene maakindustrie’ en ‘het nieuwe bouwen’. Waartoe alle plannen leiden, inclusief welke invloed ze op het gebied hebben, dat wijst de toekomst vanzelfsprekend uit. De meningen en verwachtingen in het Limburgse land zijn verdeeld. De huidige situatie ervaren Danielle en ik in ieder geval als een prachtige omgeving om doorheen te trekken, waarbij de mergelgrotten, -rotsen en ondergrond, inclusief vijvers, een extra dimensie geven aan de DMT.
Steeds terugkerend zijn de mooie uitzichten
Gezellige gesprekken
Prachtige natuur, volop cultuur, interessante historie, culinaire topmomenten; meerdere koude nachten in ons tentje worden ruimschoots gecompenseerd tijdens de DMT. Zeker ook als we de gezellige en inspirerende gesprekken meetellen die we onderweg hebben met gastvrije Limburgers. Het maakt de totaalbeleving compleet, en geeft met regelmaat een warm gevoel. Zoals het gesprek met een ruiter waarvan ik de naam niet mag noemen in dit verhaal.
De man heeft geheimhoudingsplicht over zijn vroegere werk als beroepsruiter. Waarom? Omdat hij rijknecht majoor was bij de Koninklijke Stallen. Vol trots vertelt hij over zijn ervaringen met wijlen Prins Bernard en koningin Juliana. En over zijn ontmoetingen met leden van het Engelse koningshuis, waaronder Prins Philip en koningin Elizabeth. Heel wat Prinsjesdagen heeft hij als ruiter meegemaakt. Hij verwijst naar het boek ‘Het Brieschend Paard’ van Rien Poortvliet, waarin hij op een aantal tekeningen prominent staat afgebeeld. Prachtig om zijn verhaal te horen, én zijn passie voor zijn werk op zijn inmiddels hoge leeftijd nog steeds te voelen.
Onder meer de Geul en de Gulp zorgen voor hele mooie beelden
Recept om vitaal te blijven
Over hoge leeftijd gesproken. In café Belle-Vue, direct aan de route gelegen ter hoogte van Orsbach met een prachtig panoramisch uitzicht (als rustplek een aanrader), treffen Danielle en ik een Limburgs stel. Gezellig kletsend over al het moois dat het actieve buitenleven in Limburg te bieden heeft, komen we uit op wat ieders leeftijd is. Het echtpaar schat onze leeftijd aardig in, wij hun leeftijd bepaald niet. Halfweg zeventig, in die richting zitten we. De vrouw is in werkelijkheid 84, de man zelfs 88. Ik vraag met mijn 60 jaar naar het recept om zo vitaal te blijven. De man lacht en zegt meerdere adviezen te hebben.
Twee van die adviezen heb ik onderstreept nadat ik er in totaal vijf heb genoteerd. De eerste: accepteer van elkaar als partners dat ieder ook zijn of haar eigen gewoonten en activiteiten heeft. “Volgend jaar zijn we 60 jaar getrouwd en mede door elkaar de ruimte te geven zijn we nog altijd dolgelukkig samen.” En de tweede: blijf actief. Als 58-jarige is hij met pensioen gegaan, maar heeft daarna geen dag stil gezeten. “Ik geef tot op de dag van vandaag bijvoorbeeld wiskunde bijles aan kinderen.” Meester Piet, zo noemen ze hem. Omgaan met de jeugd vindt ie prachtig. En het houdt hem (en zijn vrouw) dus jong.
Herfst in het bos...
Harten veroverd
Elkaar accepteren in wie je bent en in wat je doet; tijdens het vervolg van onze route door Limburg roepen we het op grappige toon nog vaak. Bijvoorbeeld ik, nadat door mij een afslag over het hoofd is gezien. Maar ook op serieuze toon bespreken we dit advies nog een keer. Vaker hebben we het over de tweede boodschap: blijf actief! Daarmee zullen we sowieso geen probleem hebben. Dat was toch al het algemene levensplan. Wandelen in Zuid-Limburg blijft daarvan ongetwijfeld een onderdeel. Want wat de caféhouder aan het begin van onze wandeling belooft, kunt gód, blijkt wat Zeeuws zunigs uitgedrukt.
Ik weet niet wat het Limburgs voor ‘het komt meer dan goed’ is, en hoe de Limburger ‘schitterend en fantastisch’ uitspreekt. Het zijn wel de woorden die in me opkomen als ik aan de DMT terugdenk. Voor zover het al niet het geval was: Zuid-Limburg heeft onze harten veroverd.
Ook in de herfst valt er te genieten van bloemenpracht